| |
Dar wuß en Jung op op den Heifterkrog,
En eenzig Sæn – Jehann van Haarlem weer dat.
»Sæm seeg mal, wat de Knechts bi't Plögen makt,
Mi dünkt, se kamt ni wider as se sünd,
Se schüllt sik spoden, segg! Ga, nimm en Kluwer!«
Dar geit de Jung al mit en Kluwerstock
De Fenn entlank. Dar springt he æwer'n Graben.
En lütten Purks noch, awer stark un smidi.
He richt sin Warf ut. Doch de Knechts vertreckt em:
De lütt Mynheer! en aller Düwels Kȩrl!
Snackt rein vernünfti as en olen Buknecht
Vun Dagwark un vun Pȩr- un Minschenkraft,
Vun Saat un Brak – un darbi gat sin Ogen,
Twee rechte Jungesogen, brun un hell,
Na jeden Vagel, de de Plogfohr pickt,
Un seht ȩr Nesten, wo keen Ilk se findt.
Hann inne Tasch, de Taschen vull vun Löpers,
Vun Pipenstengeln, grote Rullerbassen,
Knappbüssen, Watersprütten, Küsels –
Un as he umwendt, spȩlt he as en Kind.
Bi't Hus eerst kumt he stram, as vun't Geschäft,
Un gift Bericht, wa't steit mit Lüd un Arbeit
– De Ol is streng! – Oft mutt he wedder los,
Vellicht na't Junkveh na de letzten Wischen,
Vellicht na Siel un Slüsen oppen Dik:
He schont em nicht. Dat kann int dullste Wedder
Em infalln, dat he röppt: Sæn, seggt he, Jan,
Du kunnst wul hüt to Pȩr mal rop na Husum.
Hör di ins um na Saat- un Wetenpris?
Dar kumt keen Naricht, kumt keen lumpen Mäkler,
De sunst de Dær Een dal lopt, un de Flisen
Een opschürt mit ȩr Krazföt. Hör mal to!
Dat's je'n Pläseerritt! – Ri bi Dreeßen vær,
Bestell uns wülke Brȩd un starke Sleten
To't Schur! Nimm foorts en Telt, dat is dat billigst.
Frag' Antje, ob se Thee un Kaffee hett,
Sunst ga bi'n Kramer vær un bring wat mit!
Geld hest je wul? – Ja, heet dat, un de Ponje
Ward satelt, Kremperstȩweln kamt der an,
De Pudelmütz – un Antje süht em na
Un schütt den Kopp: Wenn doch de Moder lȩv!
Dat is ni gut, de Jung de is to lütt,
Dat gift enmal en Unglück wenn he grot is!
Doch ritt de lustig in dat Wedder rin.
In Husum bi de Weerthsfru David Davids
Dar is he sülbn en David, Sæn to Hus,
Sitt bræsi achtern Disch un lett sik plȩgen,
Sprickt mit de Knechten as en Königskind,
Ward Herr un Mynherr nömt un Musche Jan,
Vertȩhrt dar Geld, is slau op sin Geschäft,
Un spȩlt dennößen Daben mit de Junges,
De bald herut hebbt wenn Jan Haarlem kumt,
De Tasch vull Löpers un de Pas' vull Schillings.
Doch sorgt Fru Davids wenn he riden mutt,
Un rechter Tiden is Jehann ant Hus.
Dat weer der hægli sunst op Heisterkrog.
En groten Spȩlplatz un en Sitz vær Dær,
– De Dær mit Ossenogen, blank, ut Mischen
De Finstertrallen un de sware Drücker,
En Spȩluhr op de Dȩl, wo man herin trȩ,
Un rechts un links twee Schappen as twee Hüser,
So grot, vun Ekenholt un vull Figuren,
Mit Stöhl to Sit, man kunn der sitten gan.
Un menni Lüttmann seet un töv dar, schüchtern
Vær all de Rennlichkeit un Öllerdom,
Wo Stȩweln vull vun Klei so wenig passen,
As se man Sünndags passen inne Kark. –
Grot weern de Stuben, utleggt mit Paneel
Un blau un witte Klinkers, makt in Holland.
Dar fat keen Stuff op un keen Fuchtigkeit,
De sünd so blank as ȩben wuschen Tassen, –
Mit ȩbn son Biller: Krebsen, Krokodiln,
Chinesche Tempeln, Lüd mit Sünnenschirms,
Schȩp inne See un Windmæln oppen Lann –
Vær Old un Junk mitünner ton Betrachten.
Un wat værn Æwerfloth an Vær- und Umhang',
– All witt as Snee un as de Hȩben blau –
Um all de Finstern un de Himmelbetten!
Ja, hægli weer dat! Un Johann de sleep,
Nadȩm em Antje plȩgt harr, in de Küssens
Vun Eiderdun, as man en Königskind,
Eet ok un drunk des Morgens as en Prinzen
Un lȩv ok sunst sin Lȩben as en Prinz.
Nix weer der, wat he wüusch, he kunn dat krigen,
Wat't kosten dȩ, dar frag ol Rip ni na.
He harr de smucksten Duben dutzendwis',
He harr Kaninken, – Rabbets sä de Ole –
He harr en Ponje un en lütten Wagen,
He harr en Klüterwarkstȩd, as en Discher,
Mit Hæwelbank un Dreierigeschirr.
He bu sik Schȩpen, Wind- un Watermælen –
En ol Gesell, half Timmermann, half Maler,
Baas Janzen – as he heet op Süderwisch,
En »Groening« vun Geburt, un half Franzos,
Utwannert mal to Schȩp, as't leet na Java,
Mal vun Vermögen, nu verarmt, verdrȩben,
En hollandsch Wrack, bi Haarlems op den Strand,
Nich los to warrn: de hölp em bi sin Buden,
Lehr em wat teken un dat Rittüg bruken.
Sogar en Stampmæl war en Winter timmert
Na alle Regeln as en »Wickemoel«,
En »Achtkant« mit en »Zwickstell'« un en Nam
Vær anne Kopp, se nömn se »Het Genoegen«.
Un dochen weer't to eensam vær den Jung,
Sins Liken fȩhln em, rechte Spȩlkamraden.
De Buknecht harr en Sæn, de weer to blöd,
Dar gung Jehann mit um as mit sin Pudel.
Wenn de herin keem op de schrubbte Dȩl,
So reep sin Papagei ut't mischen Bur:
»Herr spreken, Hans?« Un Hans greep na de Mütz,
Un Jan stunn achter't Schapp to grin un lachen!
Denn muß he mit, as Pansa mit sin Herrn,
Un spȩln un don as na Jehann sin Infall.
In Summer weern se ganze Dagen ut,
Dat kunn se don, dar harr ol Rip nix gegen.
Un wat vær'n Festdag is son Summerdag
Vær Junges, inne Friheit, inne Marsch!
Doch hört der'n Marschkind to dat to begripen.
Dar reckt de Himmel würklich rund herum
Bet anne Eer, de Eer bet an den Himmel,
De grot un blau dat gröne Gras bedeckt,
Mit Wulken, as man nargends Wulken süht.
Wa glidt se hin! Un dochen jagt ȩr Schatten
Lang't helle Rappsaatfeld, as jag de Nacht
Un flüch sik æwer Land – so flüggt keen Vagel!
Hier drippt se hȩr! – dar geit se æwerhin! –
Doch röhrt keen Halm sik, kumt ni Luft noch Ton,
Un golden glänzt de Rappsaat as tovær.
Blot as en lüttje Köhlen achterna
Kumt en Geruch, half Blom un half as Hönnig –
De Falen stat un snubbert umme Höch.
So is de Sünndagsantog vun de Marsch.
De durt ni lang, doch is't ok ahn sins Liken,
Un wer der kumt, un kumt ni as to Kark,
De findt uns Herrgott nargends, noch sin Finger.
De Lurken singt, man meent dat is en Chor,
Sogar son Junges hört dat mit Verwunnern.
Een na de anner stigt se inne Luft
Un singt un stigt un flattert jümmer höger,
Un drömiger un sachter ward de Ton,
Toletz, mit lange Pausen, blot en Zwitschern –
Un dalwarts kumt de Sänger möd to Nest:
Doch ann're stigt to höch un löst em af.
Hier mutt man Kiwitt oder Kukuk hörn,
So lövt man, dat bedü wat, wat se repen,
Un much mit fragen:
Kukuk ünnern Hȩben,
Wa lang schall ik lȩben?
Dar treckt na'n baben rop de Himmelsgeiß,
»Harm Wȩwers Jittbuck«, as dat Volk se nömt,
Inn groten Krink, as gung dat steil bargan,
Un se muß stæhn' bi jeden Flünkenslag:
Man süht ȩr na, as seeg man na en Pil,
Bet se de witten Wulken reckt dar baben.
Mit eenmal jagt se as en Drak hendal,
Un brummt en Ton, as schütt se sik vær Lachen,
Een dicht værbi, se süht Een inne Ogen,
Un wedder opwarts inne blane Luft.
Noch höger kann man wul de Hadbarn sehn,
As gungn se an en Faden um en Centrum
Un drog de Luft se langsam höger op.
Denn treckt der ünner weg, as flog en Kȩd
Mit lose Enns, un inknickt vun de Fahrt,
Bald sülwern un bald grau, likan to See
De wilden Gös': man hört dat an den Ton,
Dat klingt as ut de Welt dar buten vær,
As Wind un Wellen æwer Priel un Watten. –
Hier spȩln de Jungs, hemdsmauden un barfok,
Jehann as Herr, natürli, Hans as Slav.
De muß to Gröv an un de Fleiten sni'n:
Jehann seet oppe Kant un seeg em waden,
As hör dat sik, wis' an un cummandeer.
Hans neem de willen Hummelnesten ut:
Jan stunn afsits, dat em de Im ni steken,
Un sog de besten Hönnigkoken ut.
Hans drog de Jacken, wenn dat wider gung,
He söch de Worms un Pocken vær de Angeln . . .
So spȩln de Beiden moderseeln alleen.
Gung mal en Minsch den Fotstig rop na Geest,
Fahr der en Wagen – mægli rop na Husum:
So weer't so wit, man hör vellicht dat Klætern
Un seeg wat trecken baben't Korn herut,
Doch stunn de jungen Pȩr al all int Gras
Hoch op de Knorn un mit de Nüstern apen
Um to to kiken: wat der wull passeer!
Un Hans un Jan de gruweln: ob dat Mummsens,
Ob't Harrings weern? ob Sweetfüß? ob de Brun?
Ob't wul en Wiener Wagen? na de Klang!
Ob Jens de Fohrmann? na de Swȩp to rȩken . . .
Un fischen gungn se wider ann Kanal.
Doch wenn se denn de letzten Wischen recken,
So lock se't rop, denn lock se't æwern Dik –
Un vull Verwunnern stunn se dar to kiken.
Ja, wat en Welt! Hier bet na'n Himmel – Water!
Op de Sit allens grön – op de Sit grau,
Blot as en Snor de smale Dik dertwischen! . . . .
Jehann vertell: Ja, he wull Schipper warrn!
So'n Schipp, as dar dat grote, wull he hebbn!
– He wis' op een, dat langs te Kimming trock,
Mit alle Sȩgeln op, as trock en Vagel
Opt Water lank, jüs op den scharpen Faden,
De't afsnitt vun de blaue Luft deræwer –
Dat schull na de Ostinjen un na Java.
Un Hans schull mit – as Schipperjung, natürlich!
Dar wulln se fischen, wulln se Vageln fangn,
Mit gollne Feddern, Krokodillen scheten,
Un wat se wulln – un wedder kamn mit Rikdom,
Mit swarte Minschen un mit witte Büxen!
So snack Jehann, un Hans de hör em to,
Un as in waken Drom, værlöpi beladen
Mit Scheerenfleiten un mit Wichelnstöcker
Un anner Rikdom vun de Sünndagsfahrt
To Büssen, Sprütten, Schȩp un Watermælen,
Un alle Art vun Reitschop un Gebüden,
Gung't wedder langs dat Wischengras torügg
Un op de Eschen to, de al den Schatten
Lank reckten na de Heid un Bredstȩd to. |
|
Ol Rip dach anners as sin Sæn Jehann.
Wat he all sehn harr op de runne Welt,
– He sä ni vȩl – weer wul ni all wat Gudes.
He wust, dat man to Schȩp keen Vageln grippt
Mit gollne Feddern, un keen Bottervageln.
He kenn de See, de an de Planken schümt,
Em harr de Stormwind um de Dünsen weiht,
Stif weer he west vær Küll un krank vær Hitten,
Harr hungri slapen un harr wakt vær Dörst –
He harr dat dærmakt, meen he, vær sin Sæn,
Dat weer ni noth em ok int Für to jagen,
Darmit he nößen seggn kunn: dat weer hitt.
Denn slimmer weern, as Krokodiln, de Minschen,
Un arger as de See weer noch de Welt.
Dar jag man sik – blot dat man sik ni eet,
Sunst weer't in Amsterdam as mank de Wilden,
Un't Lȩben recht en Krieg um Geld un Brot.
He harr je mußt! He harr sin besten Jahren
In Larm verlarn. Doch harr he jümmer dacht
An Köh un Pȩr un an en Placken Land
Recht inne Eensamkeit, se dar to grasen.
He harr dat reckt – vær em binah to lat!
Un Eensamkeit – vær em binah to vȩl!
Un wenn he nu den langen Sünndag ünner
De hogen Eschen, de he plant harr, seet,
Un hör sin Hexters ut de Böm hendal:
So dach he an den Haag, wo se ok bu'ten,
An Modersprak un Kinnerspill un Freuden,
Un sä sik: wat dat Glück vær em nich dan,
Dat wull he don as Vader vær sin Kind,
De schull geneten, wat he sur verdeent,
Den Krieg umt Lȩben bruk de nich to fechten
Un nich verleern de schöne Jugendtid.
Doch schull he ok nich, as um Licht de Mücken,
Rum swarm' un denn de Flünken sik verbrenn,
Dat kenn he ok, ol Rip, harr't nog erfahren
An alle Ecken in de grote Welt
An Kop- un Lopmans un an Fürstenkinner,
Un wull, wat angung, möten an sin egen.
So leet he Jan denn snacken, as he much,
Vun Schȩp un Schipperie un grote Reisen:
He sett to rechter Tid en Sticken vær
Un heel em stramm an Arbeit un an Lehr.
En Marschbur schull he warrn, un dat en rechten,
Dat, sä ol Rip, dat weer, wenn æwerhaupt
En Stand dat Glück broch, wenigstens de frieste.
Nu muß Jehann denn fliti mit to Feld,
Na't Arbeidn sehn, na't Plögen, Klei'n un Sei'n,
Muß Mȩten, Riten lehrn, Timmern un Buden,
All wat to bruken – as ol Rip dat kenn.
Ok noch en bȩten mehr, as schribn un rȩken,
An fremde Spraken – as he dat nich kenn
Un as em't fȩhlt harr op sin suren Weg.
Doch darbi harr he nu sin egen Grappen.
Um't Scholgahn gep he nich: weer Tid verdarben!
Wa kunn dat angahn: vær en föfdig Köpp
Un mehr desülwe Hot? dat weer ni mægli!
He kunn't betaln un heel en Mann alleen.
Dat gep denn oft en wunnerlige Lehr.
Mal weer't en Präparand, de lȩsen kunn
Inn Katekismen, Bibel un Gesangbok
Ut luden Hals – doch mit de schrȩben Schrift
Weer't man wat zeitlich; weer en Sniders Sæn
Vunn Lann, weer gottesfürchti un verhungert,
De bald Jehann sin Spȩlkamraden war
Un Tripp-trapp-trull drev inne Rȩkenstunn.
Bald weer't en ol versȩten Candidat
Mit Piken in't Gesicht un weni Haar,
De jümmer, wenn ol Rip mal horchen dȩ,
Bi Typto Typteis weer – dat nöm he Griechisch
Un Nachts Tügnissen afschrev bagenwis',
Sik antomelln bi jede apen Stell
As Paster, Prester, Prediger, Perzepter
Bi jede lütt Gemeen in jeden Winkel
De gottsvergȩten weer, un weer't en Hallig.
Dat weer sit dörtig Jahren sin Geschäft –
Bet to umsunst. Doch lehr he nu intwischen
Ok Fransch un Engelsch – wat he nich verstunn –
Mit sure Mög, un lȩs as Hieroglyphen
En Inschrift op en Taß, as: don't forget me,
De Jan op Plattdütsch düd: Vergȩt mi nich.
De Best weer noch Baas Janzen vær Jehann.
De kunn Französch as Unsereen sin Platt
Un hölp em fort to lȩsen nu to sprȩken. –
So pick he doch sin Deel op hier un dar
Vun Wȩtenschop, lehr Rip sin Böker föhrn,
En Breef to schriben un en Bok to lȩsen,
Un denken æwer wat sin Ogen sehn.
Denn, as de Jung heranwuß, schick de Ol
Em inne Wȩk en paar Mal rop na Bredstȩd
Na'n Paster, en besunnerligen Mann,
En heel gelehrten, awer doch verstännig,
De Böker mit em lȩs ganz wat Apartigs,
Un mit em sprok nich blot vun Gottes Wort.
Dar kehr he mit sin Pȩrd an innen Krog,
Doch keem he ok bi'n Hæker, bi de Dischers,
(De Lüsings Junges), bi Jan vunne Trepp,
Wo bald he leep as hör he dar to Hus,
– As junge Lüd dat künnt – eerst in Geschäften,
Bald to'n Pläseer, as oppe Nawerschop.
He seeg de Arbeit inne Warkstȩd an,
Dat much he geern. Wenn he vun buten keem,
So weer em't dar so schatti un behagli
Un rük so egen söt na kakten Lim
Un streng na Kienholt, un de bleken Lüsings
Harrn so wat Dusemangs, dat klung so heemli,
Besunners wenn Jehann dar vunne Trepp
Witbeentig op en nie behæwelt Brett
Figuren teek, nadenkli, mit en Rothstift,
Vun Driv- un Spillrad to'n Perpetuum,
Un Lüsings tosehn, Warktüg inne Hann.
Ok röhr sik wul en bȩten Eitelkeit,
Wenn Jan em mit neem na sin optreppt Hus
Un in sin Klüterstuv, wo dusend Saken
Herummer legen, em Modellen wis'
De gungn un klappern as to Hus sin Stampmæl,
Un em vertell: He war enmal de Mann,
He kreeg de Macht enmal dat ut to föhrn
Int Grot, in Stahl un Isen, as dat hör,
Un't war en Wunner warrn vær Minschenogen.
Værlöpi gev't al Wunner vær Jehann:
He harr en Haspel in en Medizinglas,
Mit Garn derum, un mit en Proppen op,
Dat Spunt inwennig – vær keen Minsch to æpen.
He harr en Wanduhr mit Figuren in,
De keemn herut, en jede na ȩr Stunn,
Un slog de Klock, so reep en holten Kukuk.
All sülben bu't! Dat Loth gung bet den Keller,
Un opwunn war dat op den Bæwerbæn.
Nu fȩhl dat blot noch an't Perpetuum,
Ok klar bet op en lüttje Klenigkeit. – |
