Autoren

∞

Werke

∞

Neu

∞

Information

∞

Shop

∞

Lesetips

∞

Textquelle

∞

An Herrn Paster Tobias Güntert in Wiel

Obige Epistel ist vom Jahre 1787, mithin das erste bekannt gewordene alemannische Gedicht Hebels. Der Verfasser gab es seinem Freunde Hitzig als Empfehlungsbrief mit.

Vetter Vagt! Hebel nannte den Pfarrer Güntert, bei dem er in Lörrach in der Kost war, scherzweise Vogt, sich selbst Stabhalter (Name des zweiten Ortstvorstehers) und einen dortigen Amtsactuar Bammert (Bannwart, Feldhüter. de Bammert (ick mutt Ju't klagen) ward däglich
Liederlicher, fuler, versapener, ni mehr to leben
Is dar mit em un nich uttokamn, un keen Straf un keen Tospruch
Hölpt mehr. – Hört, wa he't makt, – dat is vunwegn de Tobackspiep,
Wegn en verdeuwelt lütt' Piep, se hett mi sülben söß Dahler
Kost un eenige Penn, noch ahn' dat Beslag un de Ked noch,
Ja, un als man so seggt, en gadlig lütt' Piep un vun Meerschum.
Witt is se we'n als Labaster un week als Bodder un als en
Fleegenkötel so licht, wenn en Fleeg een wat op de Hand makt.
Smökt man ut so en lütt' Piep, so ward se, je länger, je schöner.
Eerst ward't grön'n an't Beslag ebn als de livhaftige Grönspan,
Allemal wider hindal un allemal gröner un düstrer,
Bit dat se swart als de Nacht, doch brun ward't gegen den Kopp to,
Un de Kopp, de blifft witt, – he dögg nix, wenn he ni witt bleev.
Awers mit so en lütt' Piep is't ebn als en Ei, dat keen Schell hett,
Als mit en Sössmandskind, (doch nich als den Landvagt sin Fru ehr).
Wo man't anröhrt, dar deit em dat weh, un in'n Ogenblick hett't all
Placken, Löcker un Schramm; man dörf dar knapp mal mehr ankamn.
Raden wull ick't keen, so to smöken, wenn he en Strich hett,
Denn de lütt' Piep, de weer hin, un öwerhaupt, de dar vull is
Mutt ni smöken, lat't we'n; wi hebbt bedrövte Exempels,
Wa't op'n Kopp mit em geiht, un de Borrn will ünner em breken;
Brüggen un Bargen, de wankt un bewegt sick, Lüd süht he duppelt,
Snackt mit sick sülbn en Geklön, als't op de Kanzel keen Preester,
Geih't vun de Tähn,' un in Rom de Zizro is dar en Narr gegn,
Awers um wedder to kamn op de Piep! – wenn so'n Piep een versaut is,
Süh, so kann man ehr putzen, un wenn se so rußig un swart weer
Als de Michel mit veertein Strek – se ward Ju doch wedder
Rein so witt als de Snee, man löv't ni, wenn man't ni sehn hett.
Schrapen kann man ehr ock, un meer se ock als Herr Facter
Jakob Friedlich so rug, se würr so blank un so glatt doch,
Als de lütt' Fieken ehr Back ni blanker we'n kunn un glatter.
Un wenn su en lütt' Piep recht schön schall bliben, so nimmt man
Sick en Pott, wo dar noch keen Eierkoken in we'n is
Un lett smölten darin en Stück Wass, je finer je beter,
Un denn de Piep in den Waß. Dar's awers doch noch en awer,
Wil dat en jeder ni kann, un Ju künnt dat sülben wul ock ni.

Ut'n ff versteiht't de Bammert, un sit he dat Feldamt
Hett verlarn un ni mehr de Innahm hett to betrecken,
Putzt he Piepen; de Burs, hett sunst ock nix to verdeenen.
Stundn utropen, dat bringt dar ni veel, twars brüllt he gehörig,
He un de Katt un de Hahn un den Weert sin schäbigen Hofhund
Hebbt en Gegröhl mit enanner, de Mand an'n Heben versehrt sick,
Hexen bekrüzt sick sülbn un bedt in'n rußigen Schosssteen:
»Stah uns' Herrgott uns bi un hölp uns! so'n gräsig Gebrüll is't.
Awers supen un brülln dat is tweeerlei, – sapen mutt doch warrn,
Un je duller he brüllt, je duller supt he, bit langsam
Naenanner de Steerns an'n granen Heben verbleekt sünd
Un de Morgen denn kummt; un wat he mit Brülln so verdeent hett,
Het he vör Dag all versapen; vun wat nu leben? – De Dag will
Ock sin Deel un de Bammert is nich so een, de dat Eten
Öwer dat Trinken vergitt, he fritt mit Beer in de Wett noch,
Wenn he't hett, ob in Kees', ob in Braden, in Drubn un in Backwark.
Awers so'n Leben kost Geld, vör alln bi jetzige Tiden,
Un de Not lehrt beden, de Not lehrt schaffen, de Not lehr –
Bammert dat Piepenputzen, un bringt man wenig, wat biingt't doch.
Hört, wasück he dat makt: min Piep is rupprig, ick geev s'em
Vör twölf Weken, dat hett noch ni sni't und dar hew
noch keen Blom nich
Wist den Kopp; ick geev em min Piep un segg em: »Dar, hebbt Ju s'!
»Schrapt ehr un kakt ehr un putzt ehr, gev acht, se kost mi söss Dahler
»Ahn' dat Beslag un ahne de Ked' – un bringt ehr bald wedder!
»Wenn Ju ehr örndlich mi putzt un tidig bring'n do't, so hölp ick
»Ju daför to Jüm Amt un gev Ju noch extra en Halben.«
Schull't de Bengel ni do'n? wat deit he? he nimmt mi de Piep af:
»Ja, ick will ehr Ju putzen un will ehr smuck Ju torüggbringn.«
Eenmal sehn un ni mehr! ick frag em, als ick em sehn do':
»Bammert, hebbt Ju min Piep?« »I, wo! ick de Piep?« is de Antwort,
»Hebbt Ju s' verlaren denn?« »Ne!« – »So hebbt Ju, s' versapen! – bekennt man!«
»Ne, ick heff s' ni versapen!« – »So bringt ehr!« –
»Morrn will'ck ehr bringen.«
Seht so dreev he't vun Fastlabnd bit Ostern, vun Ostern bit Pingsten,
Un wer de Piep mi ni bringt, dat is de liederlich Bammert.
Vetter Vagt, un nu meen ick, Ju kunn' dar vellicht mi denn bistahn.
Wenn Ju en scharpen Befehl an den Bammert schickt, Ju weet't ja,
Wa dar mutt snackt warrn mit em. So dütlich: »Dat Dunner un Wedder
»Fahr di in'n Kragen denn ock, du dunnerwetterschen Ketzer!
»Hett de Heu Stabholler denn för di sin smucke lütt' Piep köfft?
»'Rut mit de Piep! bi Gott! sunst kummst söss Weken in't Lock rin !
»Dixi. Guntert, Vagt.« He lett't dar wul sacht nich op ankamn,
Do't to Gefallen mi, Herr Vagt! – De nie Adjunktus vun Lörrach
Bringt dat Billjet, – is en Herr, de brav un gemeen mit de Lüd is.
Sunst sünd so'n junge Gäst wul bischuerns en beten phantastisch,
Meent, se hebbt dar alleen de Klokheit freten mit Lepeln;
Dreck hebbt se freten, jawul! (mit Verlöv Ju Ehrn to vermelden)
Makt op de Kanzel en Snack vun weltliche Dingn ut de Böker,
(Fritt keen Hund un keen Katt) un ock keen leevlichen Spruch ni
Wendt ut de Bibel se an, se wet, bi Gott, ni, wat drin steiht!
Sät, uns' Herr Christus, de Herr, weer Joseph sin livlichen Söhn we'n,
Harr ni leden för uns un weer vun de Doden nich opstahn.
Hal de Deuwel Ju doch so'n dunnerweddersche Lehren!
Bring s' een noch um den Glov, um de Leevd', un um Höpen un Heben.
Un wenn vör Kummer un Leid un vör Trübsal schier man versmacht is,
Oder wenn man wul gar in de letzte Stunn all darvun schall,
Staht s' als de Mulapen dar mit all ehr weltliche Weisheit,
Wet dar nich ut un nich in un künnt een darum ock ni trösten.
Awers de nie Adjunkt is keen vun de Daren, he predigt
Gottes Wort, als sick't hört un föhlt en christlichen Wandel,
Hett dar en tröstliche Red', un wenn he de Bibel vun't Schapp langt,
Hexefreseert he de Sprüch een so dütlich, dat dat en Freud is,
Darum ehrt em denn ock; un ick wull em Ju fründlich empfahln hebbn!