Un männig Johr is all vergahn;
De frame Fru is lang' begrawen,
Un up ehr Postament, dor stahn
In gold'ne Schrift de schönsten Würd',
De ehre frame Dugend lawen.
Un üm ehr 'rüm in käuhle Ird'
Rauht männig Ein in stillen Freden
Von Arbeit ut; sei von dat Beden. –
Un meiht de Dod den Aust ok af
Un führt em 'rin in 't seker Graf;
De Tid hett Wrausen d'ræwer deckt
Un ut de Gräwer Blaumen weckt,
De bläuhn so still in Abendsünn,
De Abendwind, de flustert d'rin,
De winken heimlich Di bi Sid
Un reden von vergahne Tid,
So trurig säut un so vull Led
Un fragen ob Din Hart verget,
Wat Elend hir begrawen is;
Un flustern sacht: »Denk an Marik!« –

Dat lütte Dörp liggt so as süs
In Armauth üm den Mæhlendik:
Dor liggt de Hof, dor liggt de Mæhl,
Dor stahn umher de lütten Kathen;Tagelöhner-Wohnungen; verächtlich für Wohnung überhaupt. (R.)
De Sünn hett schint, de Regen fel,
Teihnmal sünd ript de goldnen Saaten,
En Stormwind brus'te æw'r 'e Ird'
Un ded' nich Hoch un Nidrig schonen,
Hei sprök mit Gottes Dunnerwürd'
Un rüttelt an de höchsten Kronen.
Un in de Angst un in de Noth
Kamm Hoffnung dunn un Tauversicht
Un schint as helles Morgenroth
De Welt in 't bleike Angesicht.
Dat Morgenroth is längst verblaßt,
Kein Hoffnung schint mihr in de Kathen;
De sülwig Noth, de sülwig Last! –
Sei heww'n 't bi 'n Ollen bliwen laten. – –

En oll lütt stiwes Männing sitt
In 'n Kahn un tüht sin Angelsimm
So matt un mäud an 't Ruhr herüm;
Sin Rügg' is krumm, sin Hor is witt,
Sin Hand en afnutzt Stück Geschirr,
Wat in den Winkel smeten würd';
Sin Angesicht en oll Gemür,
In Noth un Tid un Storm verfollen,
Dat 't æwer antauseihen wir,
Dat Festdag mal eins wir d'rin hollen;
Sin Og de letzte Sünnenstrahl,
De sick dörch Abendwolken stehlt
Un trulich noch tau 'm letzten Mal
Üm de verfollnen Muren spelt. –
Sin Kahn driwwt sacht dat Ruhr entlanken;
Hei sitt in Rauh, deip in Gedanken,
Mäud kickt hei in de stille Flauth,
Em ward so klor un käuhl tau Mauth,
Em is, as wenn sin Lewenstid
Vörbi in lise Wellen tüht. –
Dor springt en Fisch. – De Ringel slahn
Ein achter 'n annern rasch tau Höcht,
Un swack un swacker warden s' gahn,
Je mihr sick Ring un Ringel rögt;
Bet s' lising sick an 't Äuwer breken
Un von en Äuwer tau em spreken,
Wat dicht vör em in Freden liggt,
Woran sin Hart woll breken müggt. –
De Kahn driwwt sacht entlang den Som
Bet in de dichte MümmelwritMümmel-, Wasserrose; Writ, von dem Gewebe verfilzter Wurzeln gebraucht. (R.)
In 'n Schatten unner 'n Flederbom.
De Oll hett ditmal naug, hei tüht
Sin Angel in un windt de Simm
Vörsichtig üm den Schacht herüm,
Un flöttertflößet; auch von anstrengungsloser Bewegung der Ruder gebraucht. (R.) sick an 't Äuwer 'ran. –
»Gu'n Abend!« seggt 'ne deipe Stimm,
Un vör den Ollen steiht en Mann
In breiden Haut un buntes Hemd,
In utländsch Dracht, so wild un frömd,
Brun von Gesicht, hart, mager, fast;
Deip ligg'n de Ogen in 't Gesicht
Un gahn ümher ahn Rauh un Rast,
Un üm sin knepen Lippen flüggt
So 'n bitterbösen, spöttschen Schin,
As künn 't seindag' nich mæglich sin,
Dat em up Irden wat geföll. –
»Segg,« fröggt hei, »kennst mi, Daniel?« –
De Oll süht blöd em in 't Gesicht:
»»Ne,«« seggt hei, »»ne! – Min Og ward slicht,
Un min Gedanken warden swack.«« –
»Ick bün Jehann, bün Jehann Schütt.« –
»»Jehann, Jehann?«« Un fött un ritt
Den Frömden 'rümmer an de Jack
Un treckt em ut den Schatten 'rut
Un nimmt em af den breiden Haut
Un munstert em von Kopp tau Faut:
»»Ne, ne! – Jehann sach anners ut! –
Dat 's nich sin frische, ap'ne Min,
Dat 's nich sin klores, blages Og,
Dat 's nich de fründlich helle Schin,
De üm de roden Lippen tog.
Ne!«« seggt hei un sin Hänn', de leten
Den Frömden los. – De wendt sick af
Un spreckt vör sick: »Ok hir vergeten! –
Nicks fünn ick as en einsam Graf!««
Un sett't sick unner'n Flederbom,
Wo hei so oft vör Johren seten,
Un in em wakt en ollen Drom
Von jene firne, sel'ge Tid
Un speigelt sick up sin Gesicht.
Un as de Drom doræwer tüht
Un in den Oll'n sin Ogen lücht,
Dunn kennt hei ok Jehannen wedder
Un sett't sick bi den Frömden nedder
Un fött sin Hand un kickt em an:
»»Ja,«« seggt hei, »»ja! Du büst Jehann!
Ach Gott, Jehann, hir 's vel passirt.««
»Ja, ja! Woll vel! – Marik . . . – Wo wir 't?« –
De Oll wis't in dat Water 'rin:
»»Hir is dat Flag, wo ick sei fünn.
Un Du, Du weitst?«« – »Ick weit, ick weit!«
Un ruckt tau Höcht un drückt den Haut
Sick deiper in 't Gesicht un steiht
Un kickt herinner in de Flauth –
Lang', lang', as fünn hei gor kein Enn'.
De Oll sitt still un folgt de Hänn'
Un fröggt tauletzt: »»Wer hett Di 't seggt?««
»Wer mi dat seggt? Wer mi 't vertellt?«
Un richt sick düster in de Höcht:
»Glöwst Du, wat 'rup tau 'm Hewen schriggt,
Dat dat blot flustert dörch de Welt?
Glöwst Du, oll Mann, so 'n Dauhn, dat swiggt?
Dat schallt nich blot tau Himmelshöh,
So 'n Dauhn, dat schallt dörch Land un See,
Dat huhlt dörch Storm, dat brus't dörch Meer,
Dat kloppt des Nachts von Dör tau Dör
Un redt von Sünn' an de Natur;
Wo Du ok wankst, dat findt Din Spur
Un redt tau Di mit dusend Tungen,
Sülwst Wülw' un Raben hewwen 't sungen!« –
»»Un süng'n s' Di ok nich von den Murd
Un von den Fluch, den Du hest dahn?«« –
Jehann, de wendt sin Ogen furt,
Un hastig seggt hei tau den Ollen:
»Dat brukst Du mi nich vörtauhollen!
Ick weit, ick heww en Murd begahn,
Un de steiht hir, hir in de Bost,
Mit gläugnig brennte Schrift inschrewen.
Doch fröggst Du gor nich, wat mi drewen?
Un fröggst Du gor nich, wat hei kost't?
Ick heww den Pris betahlt bet up dat Blaut
Dorför, dat ick mi einmal räkent:
In wild Gewäuhl, in Weusten mi verstekend,
Heww ick kein Stunn' in Freden rauht;
Wo Minschenwahnung still un glücklich liggt,
Künn ick den Anblick nich verdragen,
Dat müßt ahn Rauh mi dörch de Länner jagen,
Un ümmer folgt sin bleik Gesicht.
Un wenn ick Nachtens lag tau 'in Starben mäud,
Un wenn de Drom sick tau mi slek,
Un min Marik mi in de Ogen kek
So vull von Leiw, so warm, so säut,
Un ick vull Sehnsucht nah ehr reckt de Armen,
Bömt sick tau Höcht sin bleik Gesicht
Un stellt sick bläudig twischen ahn Erbarmen
Un rep: ›Vergews! Dat 's Din Gericht!‹«
Un deckt vör Ogen sick de Hand
Un is so bleik as Kalk an Wand,
As wenn dat wedder vör em stünn;
Un dörch sin Wesen flüggt en Schu'r,
Doch fött hei sick un frett dat 'rin,
Un wedder steiht hei still un stu'r:
»Un glöwst Du, Mann, dat mi dat led,
Dat ick den Schuft sin Blaut vergöt? –
Un stünn hei wedder hir tau Städ,
Un wenn sin Hand hei an mi läd,
Hei müßt heran, hei müßt d'ran glöwen!
De Pris is tahlt mit minen Lewen
Un mit min Mäten ehr dortau.
Wi sünd nu quit; ja, mihr as quit!
Un lett sin Späuk mi keine Rauh,
Denn dröppt dat up en fastes Hart,
Dat drist em in 't Gesicht 'rin süht.
Dit Hart is gläuht in Sünnenbrand,
In gläugnig Fü'r von männig Land,
Un Noth un Arbeit hett dat smed't,
Un in Gefohren is 't verstahlt,
Vertwiwlung hett den Segen bedt,
Un mit min Rauh is dat betahlt. –
Un Du fröggst mi noch nah dat Wurt,
Wat ick in gruglich Ängsten spraken,
As ick hir gung mit Fluchen furt? –
Wat hadd' ick arme Jung verbraken?
Wat min dunn was, dat hadd' ick gewen:
Min gauden Willen, gesunne Knaken,
Min trues Hart, min junges Lewen;
Un ok Marik hadd 't ihrlich dahn.
Wi Beiden gewen All'ns. – Woför? –
Dat hei künn Geld up Gelder slahn! –
Un as ick lep von Dör tau Dör
Un bedelt üm de nakte Städ,
Wo ick min Höwt in Freden läd;
Un as min armes, junges Hart
Mit einen säuten Wunsch sick drög,
De sülwst den swarten Slawen ward:
Dat ick tau 'm Wiw min Mäten kreg,
Dunn würd' ick an de Näs' 'rüm ledd't –
Kein Platz in minen Vaderlann'! –
Min Dirn, de kamm in Schimp un Schann',
Un up uns' Hart würd 'rümmer pedd't
As wir 't en Stein. – Dat was Gesetz! –
Ja! As dat Elend mi tauletzt
Tau wilden Murd un Dodslag drewen,
Dunn heww ick flucht. – De Fluch steiht schrewen
Bi all de, de in Höllennoth
Sick ut dat Minschenhart mal rungen,
Wotau de Minsch den Minschen dwungen.
Gott hett em hürt. – Up sin Gebot
Teihn Dusend nah Amerika,
Un dusend Anner folgen nah;
Nu is 'e Rum, nu 's Platz in 'n Lann'!
De Herren, de hollen 't nich för Schann',
Tau bidden de, de s' eins versmadten.
Is dat nich Fluch? – Sei will'n sick Lüd
Ut arme Gegend kamen laten. –
Vermisquemt Volk, wat 'rinner tüht,
Hett dat en Hart för 't Vaderland?
Rögt dat för Fürst un Volk de Hand,
Wenn los mal breckt de wille Storm,
Wenn mal de Krigsflauth breckt den Damm,
Un wenn dat störmt von Thorm tau Thorm? –
Is dat nich Fluch? – De olle Stamm,
De hir Johrdusend wahnt, de sall
Vör Snurrers un vör Fremden wiken?
Un denn worüm? Worüm dit All? –
Blot dat noch riker ward'n de Riken,
Un dat de Herrn von Kohl un Räuwen
Ok æwer Minschen Herrschaft äuwen! –
Is dat nich Fluch? – Ick was en Dur,
Dat ick in Hast den Fluch utspraken;
De Fluch möt kamen von Natur
För de, de so 'n Gesetze maken!«
Un lacht hell up. – Oll Daniel kickt
Em recht weihmäudig an un fröggt:
»»Na, is Di 't dor denn beter glückt,
Un kammst Du dor mit Hüsung t'recht?««
»Wat? – Hüsung? – Ick? – Dor brukt ick kein;
Min Lewen kreg 'ne ann're Wisung.
Ick güng allein un blew allein;
Ahn Wiw un Kind brukt ick kein Hüsung.« –
»»Un büst Du dorbi glücklich word'n?«« –
»Ick bruk kein Hüsung un kein Glück,
Taumal kein Glück nah Jugen Schick,
Hüt bün ick hir, dor bün ick morr'n;
Ick gah tau See, ick gah tau Land,
Nem Rauder oder Axt tau Hand,
Un ward mi dat dorbi tau still,
Un wenn 't tau eng mi warden will,
Denn smit de Büß ick æw'r 'e Schuller
Un säuk in Jagd un Krig Gefohr,
Dor ward mi wedder licht un klor.
Dor flütt dat Blaut mi lust'ger, vuller,
Dor ward dat Hart mi wedder fast.«
»»Un wecke wille Warbelwind
Weiht Di hirher, unrauhig Gast?«« –
»Wat ick hir will? Ick will min Kind.« –
Oll Daniel kickt em in 't Gesicht,
Sin mäude, bläude Blick, de süggt
Sick fast an em, as wull hei fragen:
Is 't würklich dat? Is 't Leiw allein,
Ehr Graf, Din einzigst Kind tau seihn,
Wat Di nah uns hett wedder tagen?
Hett Di so heit dornah verlangt?
Hest nich vör Rad un Galgen bangt?
Un as hei hett de Antwurt lesen,
Seggt hei vör sick: »»So möt 't woll wesen.
Ob Dag un Johr vöræwertüht,
Kein Schuld, kein Unglück lett vergeten,
Wat mal ut 't bindelst Hart is reten;
Dat lett 'ne Nor för alle Tid.
Unglück un Schuld ritt ut dat Lewen,
Wat mal in uns is leiflich word'n,
Un wenn wi nahseihn, wat uns blewen,
Denn finn wi blot den nakten Bodd'n;
De Bodd'n heit Leiw, wi dauhn em plegen,
Wi laten Thranen up em regen,
Uns' heitste Wunsch gläuht up un nedder.
Vergews! Dat Frühjohr is vörbi,
Un Blaumen wassen uns nich wedder!
So is 't mit em, ick weit 't an mi.
Nu driwwt em dat, un drängt em dat
Taurügg in 't olle Vaderland,
Dat hei in 't nakte Feld wat plant. –
Heww 'ck nich ok mal so 'n Drängen hatt,
Wenn 'ck em in 't klore Og heww seihn?
Müßt 'ck em nich an mi 'ranne teihn?
Un was jo doch nich mal min eigen.
Em driwwt Natur, em driwwt de Leiw,
De dörben beid em nich bedreigen,
Sin Kind is sin! – Ja!«« seggt hei lud,
»»Din Kind is Din! Min Sæhn, hir täuw!
Jehann, ick hal Din Kind Di 'rut.««

De steiht nu dor. Wo ritt em dat
Dörch Seel un Sinn mit ängstlich Bangen!
Dat faste Hart ward swack un matt
Vör Seligkeit un vör Verlangen.
Sin Kind! Sin Kind! – Marik ehr Kind!
Em schint 't 'ne Ewigkeit tau duren,
Dat hei in 't Kind dat wedder findt,
Wat in de Mudder hei verluren.
Un as oll Daniel 'ranne kümmt
Un tau em bringt den dristen Jungen,
Dunn wohrt dat lang', bet hei em nimmt,
Bet sick sin Arm hett üm em slungen;
Hei höllt em von sick, starrt em an:
»Wo heitst Du, Jung?« – »»Ick heit Jehann.«« –
Hei les't in sinen Angesicht,
Hei fröggt dat Og, hei fröggt de Min,
Bet 't hell ut ehr herute lücht:
Ja, 't is sin Kind, de Jung is sin!
Wo süht dat Kind sin Mudder glik!
Ja, 't is Marik, sin leiw Marik! –
Un ritt den Jungen hellhell wird im Plattdeutschen als Verstärkung bei jeder nach oben gerichteten Bewegung gebraucht, z. B. »hell d'ræwer weg; hell lacht hei up; hell sprüng hei up; hell begährte (gährte) hei up«, d. h. im Zorn. Es scheint diese Bezeichnung vom Bilde des Feuers entlehnt zu sein. (R.) tau Höcht
Un drückt em an de breide Schuller
Un sett't den Haut sick fast un söcht
Nah sinen Stock herüm, as wull 'e
Sin Eigendaum in 't Seker bringen,
As hadd' hei All nu, wat hei wull,
As wenn kein Macht up Irden sull
Den Schatz em ut de Fingern wringen. –
Oll Daniel rögt em an un seggt:
»»Min Sæhn, Jehann, dauh 'ck ok woll recht?
Kümmt ok dat Kind in wille Gähr?Gährung. »Wille Gähr« wird von jedem aufgeregten, ungeregelten Zustande gebraucht. (R.) «« –
»Lat man Din Angst, ick sorg dorför!
Glöwst Du, oll Mann, dat ick min Kind
Würd' unner rug' Gesellschaft stöten?
De Sorg, de slag Di in den Wind,
Noch heww ick sülwst nich mang ehr seten.
Min Hand is rein von unrecht Gaut,
Un bet up jenen Placken Blaut
Heww 'ck mit Verbreken nicks gemein,
Marik hett up mi 'runner seihn. –
Hir æwerst sall min Kind nich bliwen,
Dat sall hir nich in Schann' verkamen,
Ahn Vaderhus sick 'rümmer driwen,
Hir 'rümmer gahn ahn Vadernamen,
In Schimp sin Mudder näumen hüren
Un mi as Mürder schellen lihren.
Dat sall nich mal eins hüt un morr'n
Haut in de Hand vör Herren stahn,
Un wenn 't en richt'gen Kirl is word'n,
Nich dauhn, wat eins sin Vader dahn.
Hei sall nich! – Sall nich! – Ick bün Vader,
Min Blaut flütt ok in sine Ader.«
Oll Daniel schüdd't den Kopp un spreckt:
»»Wat säd' oll Vadder Brand in 'n Starben?
›Hollt ut! Hollt ut!‹ – Du höllst nich ut.
Du stört'st Di 'rinner in 't Verdarben,
Büst æwer Land un Water treckt,
Un wat Du hir mal richt'st tau Grunn',
Dat hest Du narends wedder funn'n.
Dat Einzigst, wat Di bindt an 't Lewen,
Din Kind – hett 't nich Din Vaderland
Mit true Leiw Di wedder gewen?
Du hest verflucht de warme Hand;
Schadt nich, min Sæhn! De Leiw, de ward
Trotz Dinen Fluch doch bi uns bliwen;
De von uns gahn, driwwt nich ehr Hart,
De deiht ehr Unverstand blot driwen,
Ehr Unfred un ehr Aewermauth,
Ehr girig Sinn nah Geld un Gaut.
Un wenn sei gahn sünd, stahn s' allein,
In ehre Hand stats Brod en Stein,
Verdruß un Gram in 't kranke Hart,
Kein Hoffnung, dat 't mal beter ward.
Dor nich tau Hus – hir nich taurügg,
Vertehren s' un vergrämen s' sick;
Kein Nahwershülp kann sei dor redd'n.«« –
»Ja,« seggt Jehann, »so segg'n Jug Herrn;
So segg'n all De, de jedenfalls
In 't Fett 'rin sitten bet tau 'm Hals,
De in ehr vörnehm Wesen meinen,
Dat unser Herrgott Arm un Beinen
Von anner Lüd' för sei hett schapen,
Dat s' noch mihr Fett tausamen schrapen,
De glöwen, dat de Metz un Gawel
För ehren Mund sünd wett't allein,
De æwer ehren gelen Schnawel
Meindag' nich hewwen 'ræwer seihn. –
Un doch is 't wohr. Sei hewwen Recht
Up ehre Ort; 't is as Du seggt. –
Ick sach sei d'ræben stahn tausamen,
De Armen, hungrig, bleik von Fewer,
Wo s' wesen æwer 't Water 'ræwer
Hen nah den Urt, von wo sei kamen;
Wo hast'ger ehre Harten slogen,
Wenn s' von de firne Heimath redten
Un för de ollen Öllern bedten;
Wo Thranen bröken ut de Ogen,
Wenn s' an de ollen Tiden dachten,
Wenn s' sick up 't harte Lager smeten,
Den Bast sick ut de Fingern reten;
Ick heww sei elend seihn versmachten,
Ehr letzt Gedank, de was an Jug,
An ehr lütt Dörp, an ehres Gliken.
De Fluch dröppt nich allein de Riken,
Ne! Ok de Armen dröppt de Fluch!« –
»»Un is dat Glück? – Is dat woll wirth,
Dat Ein sin Vaderland verlirt?««
Fröggt Daniel. – Jehann, de leggt
De Hand em up den Arm un seggt:
»So redst Du nu. Hadd'st Du so spraken,
As dunn Din Herr dat Hart Di braken?
So wid heww'n Juge Herren recht,
Un Männigein, de gung tau Grunn',
Hei was en Knecht un blew en Knecht. –
Doch, olle Mann, ok sach min Og,
Wo s' starken Mauths dörch 't Water tögen
Un rüggwärts up de Heimath segen
Un böhrten ehre Kinner hoch
Un wesen nah den firnen Strand:
Seiht! Seiht! Dat was uns' Vaderland!
För Di, min Sæhn, för Di, lütt Dirn,
Gah ick un Mudder in de Firn,
Wi laten All'ns, wat leiw uns wir,
Fri sælt Ji sin up frie Ird'! –
Ick heww sei seihn mit Rieseneiken
In starke Kraft gewaltig ringen,
Dat wille Land tau Saatfeld dwingen,
De flit'gen Hänn' enanner reiken,
Hüsung tau bu'n, wo 't ehr geföll,
Up ehren Bodd'n up frie Stell.
Ick sach s', wo s' stunnen up ehr Land,
Wo s' d'ræwer reckten ehre Hand,
Wo s' spröken fri un stolz un stark:
Dit 's uns'! – Uns' eigen Hännenwark,
De Arbeit is uns' Mark un Teiken.
Hir sünd wi Herr; dit is uns' eigen! –
Ick sach den Oll'n up 't Lager rauhn,
Up 't letzt; üm em herüm sin Kinner,
Ehr frame Segen för sin Dauhn
Folgt em in anner Welt herinner;
Hei richt sick kräftig in de Höcht
Un kickt mit hellen Og in 't Licht:
›Herr‹, seggt hei, ›de hir vör Di liggt,
Denn' sett'st Du up de Welt as Knecht,
Ick makt ut em en frien Mann;
Geihst mit min Sünnen in 't Gericht,
Denn reken dat mi gnädig an!‹ –
Un Du, oll Mann, treck ok mit mi,
Lewst ok as Slaw, so starw doch fri!«
Un deiht de Hand den Ollen reiken. –
»»Ja woll, min Sæhn, ick wander ut,««
Seggt de, »»un will mi Hüsung säuken;
Din æwerst liggt mi doch tau firn.««
Un kickt herup tau 'm Abendstirn,
»»Min liggt hir dicht in mine Näh,
Ick bruk nich æwer Land un See.«« –
Jehann, de bögt dat Kind em dal
Tau 'm letzten Kuß: »Na, denn noch mal:
Lew woll! Uns' Weg', de scheiden sick.
Ick kik nah vör, Du kickst taurügg,
Du geihst tau Rauh in still Geduld,
Ick gah tau Arbeit in min Schuld.
Din Hoffnung rauht in Gottes Rath,
Min in de Taukunft, in de Daht;
Du geihst ahn Dank in 't stille Graf,
Üm Di drögt Kein sick Thranen af,
An min sall des' hir mal eins stahn
Un segen, wat ick för em dahn.« –
»»Ja,«« seggt de Oll un folgt de Hänn',
»»Un sall 't so sin, denn mag 't so sin!««
Jehann böhrt hoch sin Kind in Enn':
»Un is de bläudig Daht ok min,
Un brennt sei heit mi up dat Hart,
Un lett s' mi narends ok kein Rauh,
Ick weit doch, dauh 'ck de Ogen tau,
Dat s' för min Kind tau 'm Segen ward.
De Daht is min! De Segen sin!
Fri sall hei sin! Fri sall hei sin!« –
Drückt fast den Oll'n sin Hand un geiht. – –

Un as de Oll noch trurig steiht,
Dunn röppt dat ut de düstern Dannen:
»Fri sall hei sin! Fri sall hei sin!« –
Dat was dat Letzte von Jehannen. –