De schönste Dag in 't ganze Johr
Stiggt lising 'ruppe hell un klor;
Jacobidag, wenn Rogg' ward meiht,
Wenn Segen up de Feller steiht,
Un sünnenreines Gottes Gold
Sick leggt up Wolk un Barg un Holt;in einigen Gegenden auch: »Busch«, wird für »Wald« gebraucht. (R.)
Wenn Gott de olle schöne Welt
Mit Glanz un Pracht umwunnen höllt
Wenn hei sei fött so weik un warm
In sine true Vadersarm,
Mit Segen sine Hand d'rup leggt
Un, as den sæwten Dag, ehr seggt,
Dat Allens up sin leiwe Ird'
Recht gaud un tau sin Freuden wir. –

Noch liggt de Welt in 'n deipen Drom
Noch liggt de Nacht up Barg un Bom;
Up Gras un Busch, dor liggt de Dak,
Doch in den Morgen ward dat wak,
Un Nacht vergeiht, un Schatten flüggt,
Un ümmer heller, klorer stiggt
De Dag herup mit sine Qual,
Mit sine Arbeit, sine Lust,
Un mächtig schütt en hellen Strahl
Tau 'm Hewen hoch dörch Nebelduft,
Un dusend anner folgen d'rup;
De Sünn geiht up! – –
Un as sei upgeiht in ehr Pracht,
Wakt Schall un Farw ut Slap un Nacht,
De Blaum ward bunt, de Bom ward gräun,
De Ird' so herrlich antauseihn,
De Hewen blag, un dörch de Höh
Gahn Wolkenschäp up stille See.
Dat is en Kuß, den hett de Hewen
De Ird' in Leiw un Andacht gewen,
Un dörch de Welt, dor klingt en Klang,
De hürt sick an as: Lewen! Lewen!
Dat is de Ird' ehr Morgensang,
De Blaum, de böhrt den Kopp tau Höh,
De Draussel sleiht den irsten Slag,
Un ut den Busch 'rut trett dat Reh,
Un Allens grüßt den jungen Dag. –

Oh, junge Dag, oh, Morgensünn,
Schin' ok in 't Minschenhart herin!
Wat düster west, mak hell un klor,
Un warm mak d'rin, wat kolt is west!
De Arbeit von dat ganze Johr,
De fiert hüt ehr Freudenfest.
De sünstsonst. »Sünst des Johrs« ist eine Redensart für: »im übrigen Theil des Jahres.« (R.) des Johrs in Noth un Leid,
In Lumpen dörch de Welt hengeiht,
De Arbeit, de sünst so veracht't,
So kümmerlich bi Geld un Macht
As Snurrer an de Dören steiht,
De steiht hüt hir in lichte Pracht,
Den Kopp so hoch, von sweren Ohren
De rike, goldne Kron in Horen.
Sei süht as Kön'gin æw'r 'e Welt,
De Allens richt un Allens höllt. –

Sei winkt, un Allens drängt sick 'ran,
Ehr Volk, dat stellt sick Mann för Mann;
Ehr Volk hett wunnerfrischen Mauth.
Den Blaumenstruz vör Bost un Haut,
Dat Hart vull Lust un vull Begehr,
Un æw'r 'e Schuller swere Wehr,
So drängt 't sick 'ranner mit Gesang;
De Bom ward in de Ird' 'rin sett't,
De Seiß ward wett't. –
Wat giwwt dat för en scharpen Klang. –
»Un nu mit Gott, wi will'n 't wagen!«
So ward'n in heiten Sommersdagen
De lust'gen Arbeitsslachten slagen. –

As wenn de Man dörch Wolken treckt,
So gahn de Seißen dörch dat Kurn,
As wenn in Firn de Bülg sick breckt,
So süfzt un runscht dat in de Uhr'n.
As wenn in Irnst hir slagen ward,
So ward'n de Seißen mächtig swungen;
De Ohren sacken up dat Swad,
As wir in Irnst de Find bedwungen.
Un doch is hir von Find kein Red.
Hir deiht 't kein Murd un Dodslag gewen:
Allæwerall is Freud' un Fred,
Un All'ns is Lust, un All'ns is Lewen. – –

Jehann, de deiht den irsten Hau,
Hei meiht de Annern hüt vöran;
Strack trett hei an den Roggen 'ran,
Süht nah sin Lag' un kickt genau,
Wo hei 'n am Besten faten kann;
Deiht d'rup de Seiß noch einmal striken:
»So, nu mit Gott! Nu kumm, Mariken!«
Sin Dirn, de folgt dat Swad entlang
Un rafft de Garw un slingt den Schrank:Schrank, von schränken, verschränken, ist eine eigenthümliche Schlinge, in welche das Korn gebunden wird. Ein festgeknotetes Strohband heißt »Seil«. (R.)
De Arbeitslust, de lett vergeten
Dat Leid, wat ehr dat Hart terreten.
Un nah Jehann'n kümmt Jochen Plahsten,
Un de lütt Fridrich kümmt dennahsten;
Fik Schulten binn't; »Dirn, spaud Di doch!
Un wohr Din Bein! Ick hau Di noch.«
Un denn kümmt Krischan ›mit de Näs'‹,
De is, as ümmer in den Dæs';
Sin Achtermann, oll Brümmer, seggt:
»Jung, büst nich klauk? wat meihst Du t'recht?
Legg doch Din Swad egalemang,
Dat kann jo süs kein Deuwel binnen!«
Up Brümmer folgt oll Hawermann,
De kann den rechten Tog nich finnen:
Sin Seiß, de steigt em nich tau Dank.
»»Na, Vadder, will 't oll Ding nich stahn?««
Seggt tau em Jochen Rederank,
»»Treck doch den HakenZum Unterschied von der Grassense, die einen Bügel hat, hat die Kornsense zwei gabelähnliche Haken, die zum glatten Hinlegen des Korns dienen. (R.) bet heranne! –
Na, ick will in Din Swad 'rin gahn,
Du nimmst denn nahsten Di en anne.«
Un as de Letzt kümmt Vadder Toppel,
De is kein Fründ von Il un Hast,
Hei is en ollen tragen Gast
Un meiht verdeuwelt lange Stoppel.
»De Läng'«, seggt hei, »de hett de Last.
Ja, meiht Ji man! Man ümmer tau!
Mi lat't mit 't Jagen hübsch in Rauh.« – –

As wenn des Harwsts an 'n Hewen hoch
In langen, drangen, schragen Tog
De Kraunen trecken in de Firn
Un 'runner juchen in de Welt,
So treckt de Tog von Knecht un Dirn
Sick schrag un juchend æwer 't Feld.
As bi den Kraunentog de Lahmen
Beängstlich zappeln mit tau kamen,
So zappeln, as de Tog hentüht,
De HockersHockers = Aufhocker, welche das Korn in Hocken, Haufen, zusammensetzen. (R.) ängstlich an sin Sid,
Un gripen hir un gripen dor
Un slepen swore Garben 'ran
Un stuken s' an de annern an
Un pusten: »Vadder, æwer Johr
Is doch de Rogg' ganz hellschen swor.«
De Wewer zappelt un de Snider,
Schaulmeister ok trotz sinen Haust,
Radmaker, Murer un so wider,
En Jeder hett sin Garben packt.
Sei möten helpen in den Aust,
So steiht 't in ehren Cunteract.
Un ganz tauletzt, dor kümmt noch Ein,
De is so vörnehm antauseihn;
Ein süht, dat hei tau 't Volk nich hürt,
Dat hei dat Ganze kummandirt,
Dat is de olle Adebor,
De hett sick all so männig Johr
Tau 'm Königrik dit Dörp utsöcht
Un all de leiwen Kinner bröcht.
Hei kickt so irnsthaft un so wiß,
Ob All'ns ok richtig is, as süs;
Bekickt dat Swad von einen Jeden
Un schint in 'n Ganzen sihr taufreden,
Hei munstert sick den ganzen Tog
Un winkt em sinen Bifall tau
Un grüßt un nickt in stolze Rauh –
Doch lett 't binah, as wenn 'ne Pogg
Hei jedesmal bi 't Nicken nimmt –
Hei böhrt so stolz un hoch de Bein
Un wad't so vörnehm dörch de Stoppel,
Un as hei an den Letzten kümmt,
Üm dor ok mal eins nah tau seihn,
Schüdd't hei den Kopp. »Ne, Vadder Toppel,
Din Swad is mi denn doch tau klein,
Un hest ok halmt.halmen, Verb., wird vom Mäher gesagt, wenn er einzelne Halme stehen läßt. (R.) Ne, dat möt nich gescheihn!
Ick heww Di alle Johr Ein bröcht
Un heww s' von 't beste Enn' utsöcht;
Ne! Aewer Johr dor bring 'ck Di Kein!« –

Un ümmer heiter brennt de Sünn,
Sei steiht all in den Middag 'rin;
De Sweit, de drüppt von Back un Stirn,
Doch ümmer frisch is Knecht un Dirn,
Noch lett de Arbeit Keiner slipen,
Blot, dat s' mal nah dat LeggelLeggel = ein hölzernes Tönnchen. (R.) gripen.
Un Middag is 't, de Bedklock stött;
De Seiß up 't Swad, de Hark dorbi;
De letzte Garw ward 'rannersett't.
Un æwer 't Feld dor kümmt 'ne Cumpani
Von lütte Etendrägers 'ranne quöcht,
De All de Adebor hett bröcht –
Un ded 't nich de, denn ded 't de leiwe Gott –
Ein Jeder dröggt en Henkelpott,
Un dörch de hogen Stoppeln russelt
'T oll lütt Gewes' un krüppt un pusselt
Dörch 't hohe Krut an 'n Graben-Rand
Un wesselt flitig Hand mit Hand,
Den Lepel dörch dat Knoplock tagen,
So kamen s' ran un säuken, fragen:
»Korlin, Marik? Wo is uns' Fik?
Wo is uns' Vader?« – »»Jöching, hir; –
Wat? Ornlich Spickgaus, ornlich Bir?
Ji sünd upstunns woll hellschen rik,
Un Mudder, de spandirt woll wat?««
»Krischæning, an de Hock, linksch von dit Swad,
Dor steiht min Kip un liggt min Rock,
De bring mi achter dese Hock. –
Du, dumme Klas, ick segg jo ›linkschen‹;
Dor achter glick, dor dicht bi Finkschen.
Un acht'r 'e Hock in eine Reih,
Dor sitten s', Kipen mang de Knei,
In ehre Hand dat swarte Brod,
Den Henkelpott up ehren Schot.
Dat lütte Volk liggt ehr tau Sid
Un kickt so wiß tau Höcht un süht,
Wat dat uns' Vader nührig ett
Un ob hei woll wat æwrig lett.
»So, Jöching, so! Da hest de Grütt
Et ut un gah nah Hus, min Sæhn,
Un fall ok nich. – Dau!beim Aufrufen für Du. (R.) Willem Dähn,
Nimm minen lütten Jochen mit,
Un smit't mi nich den Pott intwei!
Da hest Din Mütz, min Sæhn, nu gah!« – –

Bald liggt in Slap de ganze Reih –
Oll Toppel blot exirt noch nah –
So ruhig liggen s' dor, as ob
Kein Qual sei wecken künn, kein Mäuh,
Dat schönste Kissen unner 'n Kopp,
'Ne Arbeit, de mit Lust vullbröcht;
De schönste Deck is d'ræwer leggt,
De jemals up den Sleper lag:
De Schatten von en Sommerdag. –
De Klock is twei, vörbi de Rauh.
»Na, Kinnings, nu man wedder tau.«
De Arbeitsraup deiht Jeden wecken,
Oll Toppel deiht sick noch mal recken,
Un wedder runscht 't un russelt 't, rappelt 't,
Un wedder slept 't un löppt 't un zappelt 't. –

Un as dat kümmt tau Vespertid,
Dunn sitt en Por so still bi Sid,
Jehann is 't un sin arme Dirn,
De kickt so trurig in de Firn.
So sitten sei 'ne tidlang Beid.
Hei fröggt tauletzt. »Segg, büst Du mäud?«
»»Oh ne, dat sall mi nicks verslahn;
Du hest jo halw min Arbeit dahn,
Du smetst Din Seiß so oft bi Sid
Un rüfelstrüfeln = auf einen Haufen bringen. (R.) mi de Garw tausamen.
Ne, ick künn prächtig mit Di kamen.««
Un as s' gewohrt, dat 't Keiner süht,
Dunn leggt s' den Kopp an em heran
Un kickt tau Höcht: »»Min leiw Jehann!««
»Ja, Kind,« un strakt sei fründlich æwer,
»Hüt gung dat ornlich in de Wedd'. –
Süh, kik mal dor! Dor kümmt uns' Herr!« –

De Jagd geiht up Jacobidag.
De Herr kümmt æwer 't Feld heræwer,
De Jagdtasch un de Flint ümdahn,
Un as hei süht den Roggenslag
So dicht un drang vull Hocken stahn,
Dunn ward sin Og so hell un wacht,
Hei 's so vergnäugt, sin Hart, dat lacht;
Hei 's mit de Arbeit ok taufreden
Un rückt de Mütz un grüßt en Jeden.
»Hüt is hei fründlich,« seggt Jehann!
»Kumm mit, Mariken, mit heran!
Du möst em binn'n, ick will em striken;Die Binderin bindet den Herrn mit einem Kornband, der Mäher streicht vor ihm die Sense. Der bei uns gebräuchliche Schnittergruß. (R.)
Un will'n em noch mal bidd'n, Mariken.«
»»Oh, gah allein. Ick nich. Ick nich!««
»Ih, heww Di doch nich häwelig!
Wat is 'e los, wat is dorbi?«
»»Oh ne, Jehann; oh, gah ahn mi!
Hei deiht 't nich, kriggt hei mi tau seihn.««
Jehann steiht up un geiht allein
Un grüßt den Herrn un sett't den Haut
Woll up den Bom un strickt so kaschlebhaft, dreist. (R.)
Un bedt sin lust'gen Rimels gaud;
De Herr langt 'rinner in de Tasch
Un halt en Daler 'rut un winkt.
»Da, Kinner; west vergnäugt un drinkt
Hut Abend min Gesundheit eins.«
De Knecht rögt sick nich von de Städ:
»»Ach Herr, ick hadd 'ne anner Bed.
Acht Johr bün 'ck nu bi Sei in Deinst
Un ümmer heww 'ck mi gaud bedragen,
Un æwer mi kann Keiner klagen,
Ick heww min Arbeit dahn, as Ein,
Un was Sei tru; min Hand is rein.
Ick heww all einmal dorvon seggt
Un mine Bed an 't Hart Sei leggt,
Ick kam noch mal. Oh, gewen S' mi
Doch up den Harwst dat Frigen fri!««
De Herr, de steiht nahdenklich dor.
»Ja, Jehann Schütt, dat is woll wohr,
Du büst mi tru un ihrlich west
Un in de Arbeit büst de Best;
Indessen doch – de eigen Lüd',
De ward'n mi gor tau vel tau dür.
Ick heww mi einmal dorup stemmt;
Up mine Gäuder lat 'ck nich frigen,
Wenn ok de Arbeit mal eins klemmt,
Ick kann naug Lüd' ut 't Fürstlich krigen.
Un denn is ok kein Hüsung fri.«
»»Ja, Herr, wo Vadder Brand in is:
Den Ollen nem ick denn tau mi,
Un 't blew denn Allens so, as süs.««
De Herr, de grübelt, sinnt un steiht,
As wenn 't em würklich nahgahn deiht,
Dat hei en Afslag gewen sall,
Mit einmal æwer sleiht hei üm;
In sinen Harten stiggt de Gall,
Unseker ward sin barsche Stimm,
Unrauhig ward sin düster Og;
Hei dacht an 't Füer, wat dor gescheihn,
Wat hei bi 'n Füerschin hadd' seihn,
Un hart un kolt was 't, as hei frog:
»Wer is 't denn, de Du frigen willst?«
»»Oll Brandten sin Mariken is 't.««
De Herr, de würd' vör Bosheit blaß,
Hei rückt de Flint herüm, as wull 'e
Sei 'runner riten von de Schuller,
Un smet den Daler in dat Gras,
Un dreiht sick up de Hacken üm
Un lacht so gel mit höhnsche Stimm:
»Ne, säuk Di man 'ne anner ut!
Kein Hüsung heww 'ck för so 'ne Brut!« – –
De Herr is weg; Jehann bliwwt stahn,
As hadd' vör em de Blitz 'rin slahn.
»»Worüm? – Woso? – Worüm 'ne anner?««
Un smitt sick an de Hock heranner.
Mariken kickt em trurig an:
»Ick säd' Di 't woll, min leiw Jehann.
Nich wohr? Nu is 't woll rein vörbi?«
Hei stött ehr Hand ingrimmig weg:
»»Du säd'st dat woll? De Wohrheit segg!
Wat is 't, wat hett de Herr mit Di?««
»Du weitst, hei kann mi nich utstahn.«
»»Dat is dat nich! de Wohrheit 'rut:
Hei was sowid, hei hadd' dat dahn,
Doch as hei hürt, dat Du min Brut,
Dunn wull hei nicks mihr dorvon weiten.
Nu red un segg, wat sall dat heiten?««
So ängstlich sach sei in sin Og,
De Lippen würden ehr so blaß,
As sei de Ogen nedder slog,
Un 't lis' sick æw'r 'e Lippen tog:
»Wil ick em nich tau Willen was.«
As wenn em ded 'ne AdderAdder = Otter. Man macht einen Unterschied zwischen »Adder« und »Snak« (= Schlange). Alle giftigen Schlangen heißen »Adder«, alle nicht giftigen »Snak«. – In dem Volksmunde sagt die »Snak«:

Ick stek so lising, as 'ne Fedder,
Un wat ick stek, dat ward woll wedder.

Die »Adder« antwortet darauf:

Ick stek, ick stek, ick stek dörch Ledder,
Un wat ick stek, daß ward nich wedder.

(R.)

Hei rekt ehr nich de Hand, hei swiggt;
Den ollen Daniel sin Gesicht,
Dat steiht so swart vör em un kickt
Em as en Späuk, dat nich mihr wickt,
Mit stire Ogen in 't Gesicht.
Bether was 't Arger un Verdruß,
Wat in dat Hart em kint un wuß,
Nu waßt dor Haß un grimme Grull;
Bet baben is dat Hart em vull.
Hei dreiht sick üm un fött de Seiß
Un swingt sei mächtig in den Kreis;
As wenn hei nich hei sülben wir,
De Sehnen Draht, de Glider Stahl,
Ras't hei vöran, den Tog hendal,
Un Swad up Swad sackt up de Ird'.
As wenn 't em hadd' dat Späuk andahn,
As hadd' de böse Find em packt,
So sus't sin Seiß; dat Kurn, dat sackt,
As wir dat Füer d'ræwer gahn,
Un ob de Sünn so hell ok schint,
Vör sine Ogen is dat swart;
As lacht dorin de böse Find,
So lacht dat höhnschen dörch sin Hart.
Un dorbi is em doch so weih,
As wir nu von em Gottes Segen;
Hei möt! Hei möt de Knaken rögen!
Meiht jo för twei!
De deip em in den Harten sitt
Un em dörch alle Adern ritt,
De Grull meiht mit. –

Hei leggt nich mihr de Seiß up 't Swad
Un rafft Marik de Garw tausamen;
Sei hast't sick ängstlich, mit tau kamen,
Doch endlich steiht sei mäud un matt;
De Hand is lahm, dat Hart, dat flüggt,
De Athen geiht, de Bost, de stiggt,
Ut ehr Gesicht wickt alle Farw,
So föllt sei dal up ehre Garw
Un kickt em nah so weih, so krank,
Wo hei henras't dat Swad entlang.
Sei denkt an dat verled'ne Johr;
Dunn würd' de Arbeit ehr nich swor,
Dunn was sei noch so frisch un stark,
Un 't Blaut flöt lustig dörch de Ader.
Wo höll s' ehr Swad, wo swüng s' de Hark!
Sei dacht an ehren kranken Vader.
Herr Gott, wo dit woll All mal endt!
Wo süll dat warden, wenn s' sick läd'!
De süs ehr Stütt noch wesen ded',
De hett sick hüt ok von ehr wendt.
Un ach! Allein kann sei 't nich drägen!
Sei dacht an all ehr bitt're Noth:
Woher? Woher dat däglich Brod? –
Un üm ehr 'rüm, wat Gottes Segen! –
Wat wuß för Brod ut Gottes Ird!
De Vagel in de Luft, dat Dirt
In Wald un Feld, de Worm, de Fisch,
Sei sitten all an Gottes Disch;
So wid sick blag de Hewen reckt,
Ehr Mahltid is ehr ümmer deckt.
Un sei allein, sei süll verkamen?
Sei folgt ehr Hänn' up 't Hart tausamen;
Dat Hart würd' still, de Thranen flöten
Un lös'ten all ehr Ach un Weih,
Sei bedt so heit, sei bedt för twei;
Uns' Herrgott ward sei nich vergeten!
Un wunnerfrisch un wunnerstark
Steiht s' up un grippt nah ehre Hark;
De Arbeit ward ehr wedder licht.
An as de Abend 'ruppe stiggt,
Un as de Sünn den letzten Strahl
»Gu'n Nacht ok, Ird'!« heræwer schickt
Un dörch de swarten Dannen kickt,
Un Allens leggt de Arbeit dal:
»»So, Kinnings, morrn is ok en Dag,««
Dunn geiht s' voran, hen nah de Hock,
Wo dat Geschirr tausamen lag,
Un halt Jehannen sinen Rock.
Un fründlich, as wir nicks gescheihn,
Bidd't s' em, den Kittel antauteihn,
Un kickt em recht truhartig an.
»Ick bün unschüllig, leiw Jehann.«
Un vör dit helle, lichte Wurt
Möt all sin swarte Bosheit wiken;
Hei kickt sei an, as wenn s' em durt:
»»Na, kumm! Giww mi Din Hark, Mariken.«« –
Un as sei dörch de Abendrauh
Bi 'n anner gahn, dat Dörp hentau;
Un as de Man in stille Pracht
An 'n Sommerhewen 'ruppe treckt
Un mit den goldnen Finger sacht
De Ird' un 't Minschenhart upweckt
Tau Seligkeit un säuten Drom,
Dunn süng'n de Dirns von 'n gräunen Bom,
Worunner twei Verleiwte seten,
De æwer ehr Freuden ehr Leiden vergeten.
Un was de Bom ok nich tau Städ'
Un flustert 'runner lis' un sacht,
Schint ok de Man nich dorch sin Bläd',
So senkt sick doch de stille Fred'
Herunner ut de Sommernacht;
Un wat em irst vertehren wull,
De Haß un Grull,
De swiggt; un sei verget,
Wat deip ehr in den Harten set,
Ehr Elend und ehr Herzeled.