Autoren

∞

Werke

∞

Neu

∞

Information

∞

Shop

∞

Lesetips

∞

Textquelle

∞

Rudolf von Tavel

Der Donnergueg

X.
Ds Annemarie wird uf d’Prob gstellt, und der Liechti züglet. E Blick us em Himmel uf e «Hölzigen Ofe»

Am Tag na ds Herr Houpmes Abreis het’s um ds Schlößli umen usgseh wi öppen alli Tag. Der Garten isch i syr stille sunnige Herrlechkeit dagläge, der Sprützbrunne het syni Chrälli i d’Luft gworfe wi geng. Z’änetum het me ghöre dängele, und im Dorf umenand hei di gfäckleten und di ungfäcklete Hüehner gagglet. Aber vo ds Annemaries Fänschter uus gluegt, isch es doch nümme ds glyche gsi, und d’Sunne het ekei Glanz meh gha. Es git ja so Summermorgete, wo eigetlech ds schönscht Wätter isch, und doch isch es nid gfreut; alles het e Farb wi agloffes Mösch. Und eso isch dem Annemarie d’Wält vorcho. Und wi-n-es us em Dunscht undereinisch es Gwitter git — me weiß chuum wohär — so het’s hütt wider einisch sy Rolle vom Donnergueg müesse spile. Uf em Land het men albe, wenn men e Donnergueg gseh het, gseit: «Aha, es wott cho ge donnere!» Drum dä unverdient Name.

Uf em Déjeunieretisch isch e Brief für ds Annemarie gläge. Wäre der Frou Charlotten ihri Ouge vo Radiergummi gsi, so hätti ds Brieftäschli scho lang Löcher gha. Aber chuum het ne ds Annemarie ufta, so het’s doch du gheiße: «Me list nid am Tisch. Es wird wohl no Zyt ha bis nachhär.» Und wo-n-es nachhär mit sym Brief i d’Fänschternische gsässen isch, het si gseit: «Reichet mer doch gschwind mys Fadechörbli i der 99 grüene Stube!» Und du het si das Chörbli der ganz Tag mit keim Oug agluegt. So isch es wyter gange mit Umenandere-Poschte, bis ds Annemarie mit sym Brief verschwunden isch und sech nümme zueche gla het. Erscht ds mittag het me du verno, was drinne gstanden isch. Es müessi hei, het ds Annemarie gseit, es heig öpper na-n-ihm gfragt.

«So, so, na Euch gfragt het me?» macht d’Frou Charlotte verbünschtig. «Es isch doch gspässig, daß so gar niemer Längizyti na-n-Ech gha het, solang dem Hans sys Urleb duuret het!» Das het si du für sich gseit, aber doch eso, daß putzti Ohre ’s hei müesse ghöre.

Dä Pfyl het dem Annemarie wehta — hert, aber es het probiert z’verbyße. Wo-n-es der Stich chly het verworgget gha, seit’s: «Dä, wo na mir gfragt het, weiß chuum, wo-n-i bi, gschwyge de öppis vom Herr Houpme.»

«Aber nei! Chuum, wo Dr syd?» Und jitz spannet d’Frou Charlotten ihre Pfyleboge mit Burgerluscht: «Und doch het er z’Mitternacht der Wäg hiehäre gfunde, i Hof yne mit syr Guitarre.»

«Dä het vor Euem Fänschter gsunge.»

«Äbe het er, dä Loudi; aber meinet Dir öppe, i syg so dumm, daß i nid gmerkt heig, wäm’s gulte het? Er hätti nid söllen e mondheiteri Nacht usläse, wenn me ne nid het sölle kenne!» (D’Frou Charlotte het der Peter Harzchopf no nie a der Tagheiteri gseh gha.) «Oder meinet Dr, mi wüssi hie nid, daß dä — wi heißt er scho? — Chropfhärz oder Chäs-Chnopf, Euen adorateur sygi?»

«Loset», seit jitz ds Annemarie, «mir wei nid zangge für nüt und wider nüt. Dir syd geng uf em lätze Trom, 100 und damit Dr nid der Verdruß heit, no meh dernäbe z’stäche, will ig Ech’s grad säge: En armen alte Ma het na mer gfragt, e gwüsse Liechti. I ha z’Bärn e chly zue-n-ihm gluegt. Und jitz isch er am Stärben und het mer schynt’s no öppis z’säge.»

«Liechti? — ’s chunnt geng schöner: Chäs-Chropf, Liechti! Das geit verwändt guet zu Sunnefroh!»

Ds Annemarie het uf em Züngli gha, z’säge, si söll doch froh sy drüber, si bruuch de nid Chummer z’ha, daß öppe Sunnefroh und Chilchbärger no neecher zsäme chöme; aber ds Liechtis Geischt het ihns hinderha: Sälig sind die Sanftmüetige! Ohni öppis wyter z’säge, isch es use gangen und het sech na mene Platz im Pöschtli umta.

Der alt Liechti het syr Läbtig nid vil Zyt und Müej dermit verlore, anderi Lüt welle z’verbessere, hingäge het er a syr eigete Seel mit geng größerem Yfer umebagglet. Wi meh sy lybleche Möntsch verfallen isch, descht meh het er sech im Spiegel vo der Heilige Schrift gschouet, und wi meh daß er das gmacht und sy Blick gscherft het, descht meh isch ihm o sys geischtleche Wäsen als es miserabels Ghudel vorcho. Es isch ja nid anders müglech. Me gseht uf sym Gwändli nie meh Fläcke, Rümpf, Schabelöcher und Stoub, als wenn me z’Visite sött und schier nümme Zyt het, sech no chly z’putze. Isch es nid eigetlech gruusam lächerlech, daß d’Möntsche sech däwäg vorenand usebürschte, für hurti hurti e besseri Gattig z’übercho, als si vo daheim uus hei? Tät me’s o, wenn me wüßti, daß der ander dänkti: «Du channsch lang, i weiß einewäg, wi du eine bisch»? Das kennt e jede, und jede weiß, daß der lieb Gott eim dür und dür gseht und daß es eigetlech lächerlech isch, 101 sy Seel welle glatt z’stryche wi nes verrumpfets Papier und dran ume z’pützerlen und z’chlöpferle. Aber nüt descht minder plaget me sech mit settigem, und wi meh men a sech umechnüblet, descht meh Näggis gseht me, und das cha eine schier bodige. Grad eso isch es dem Liechti gange, bis er du einisch en inneri Stimm ghört: «Hör uuf bürschte, Sameli, es treit nüt ab! Chumm, wi de bisch; vo eim, wo uf Ärde mueß loufe, erwartet me nid gwichsti Schueh.»

Vo denn ewäg het sech der Liechti la gah, und du isch es ihm wohl worde. Ach, wenn er das früecher gwüßt hätti, wi wohl es eim uf der Wält cha sy! Wi anders wär doch ds Läbe! — Aber jitz isch es ihm glych gsi, er het ja wohl gwüßt, daß er amenen andere Läben etgäge geit, wo’s äbe de geng so isch. Und i däm Friden isch er dagläge — nüt meh als Hut und Bei und es armsäligs Hüüchli Ate — wo a mene heitere Vormittag ds Annemarie Sunnefroh mit mene schöne Meie zue-n-ihm i d’Stube cho isch. Aber di beide hei enandere nümme rächt verstande. Für di schöne Bluemen und di treui Liebi het der Liechti syr junge Fründin nume mit den Ouge danket. Vo Zyt zu Zyt het er no probiert, dem Annemarie öppis z’säge, aber es het ihm nüt meh welle grate. Syni Sätz und Gedanke syn ihm dervo gschwumme wi Bluemeblettli, wo ne Bach dervo treit. Es ma zsämecho so mängs daß will, es git kei Blueme meh druus. Und ds Annemarie — das hätti scho no Sätz chönne mache, aber usebracht het es se nid. Ds lyblech Eländ vom Liechti het ihns so überno, daß es nid hätti chönne rede. Ach, was het di armi chrächeligi Bruscht no müesse wärche! So etsetzlech het sech ds Annemarie ds Stärbe nid vorgstellt gha. I syne stumme 102 Gebätt isch geng meh ei einzige Gedanken obenuuf cho: Nimm ne! Nimm ne doch us däm Jammer use!

Einisch het er no nes luts Wort vürebracht: «Wyter!» Aber ds Annemarie het nid begriffe, was er wott. Du het me nüt meh ghört als dem Liechti sys Chirble.

Dussen isch es schön gsi. Hälle Sunneschyn uf allem und still. Am Münschter het’s endlefi glütet, und wil e chly Wätterluft gangen isch, het me’s nume ganz schwach ghört. Und ds Annemarie het scho gar nüt druuf g’achtet, wil es nid vo däm Todeskampf wägcho isch.

Der Liechti hingägen isch meh und meh erwachet und mit mene gruusam fründleche Möntsch z’Bärg gange. Er het ne nid gfragt, wär er sygi. Nid daß er sech geniert hätti, aber es isch ihm gar nid z’Sinn cho. Es het sech ganz vo sälber verstande, daß me da lieb und fründlech mitenand isch; öppis anders het me gar nid gkennt, und es wär niemerem der Sinn dra cho. Es sy nere no meh derhär cho. Und alli sy so gsi und hei drygluegt wi Sunneschyn. D’Sunne het o gschine, alles isch ei Glanz gsi, und doch het me niene kei Sunne gseh, und nüt het bländet. I sym ganze Läbe het der Liechti no kei settige Tag gseh. Und alles isch so ring gange. Me isch doch stotzig bärguuf; aber me het kei Ate gspürt, het nie müesse löue, nie luege, wo me trappet, nid gschwitzt, nid gfrore, kei Hunger übercho, kei Durscht — es isch grad gsi, wi wenn me nid wär, und doch isch me gsi und wie gsi! Meh sy als eso het me nid chönne. Und Chleider het me keini gspürt, o keini Schueh, und doch isch men agleit gsi — so guet isch gwüß nie keim Möntsch es Chleid gange, und schön sy si gsi, di Chleider, und äbe so — grad rächt. Es het 103 eifach so müesse sy. D’Chleider sy gsi wi ds Wäse, wo se treit het, und ds Wäse wi ds Chleid, und niemer het öppis anders derhinder gsuecht, und jedes het ds andere düryne gkennt und ’s doch nie vorhär gseh gha. Und nienen isch öppis Ungfreuts gsi. Jedes het am andere di hällschti herrlechschti Freud gha und gwüßt, daß es eso müessi sy und daß niene nüt fähli. Und ekeis isch derhär cho, wo me nid grad uf en erschte Blick dür und dür gärn gha hätti. Alli sy am glyche Glück über-, nei, eifach glücklech gsi, ’s het ja keis «über», keis «z’wenig» gä. Jedes het sy Sach gha und nüt bruucht, und alli hei das gwüßt, und drum het’s keis Erbarme bruucht. Me het na nütem gfragt, me het alles gwüßt und alles dänkt und sech doch nid müesse bsinne. Wenn men öpperem begägnet isch, so wär me sech am liebschte grad um e Hals gfallen und hätti briegget vor Freud; aber ’s isch keim i Sinn cho, z’briegge, und Träne het’s keini gä. O Wunder! O Wunder, was isch das? Und wenn eis öppis gseit het, so het’s tönt, wi wenn me würdi singe, und jedi Stimm het exakt zur andere passet, und alli sy zsämen ei herrleche Ton gsi. Und sogar alli Gedanke hei zsämegstimmt, und alles isch geng numen i eir Freud ufgange. Und alles het dem Ursprung vo der Herrlechkeit danket und Lob gä, und alli hei dä Ursprung i sich sälber gspürt und hei vor Freud drob glüüchtet — nid numen us den Ouge, us allem, allem use.

Einisch — isch es vor zwänzg Jahre, isch es geschter, isch es grad vori gsi? der Liechti hätti das emel nid chönne säge — isch me blybe stah und het umegluegt, da het er gseit: «Wyter, o wyter!» Denn het er no nes Bsinnen a d’Wält gha.

104 Bald druuf isch ihm no einisch der Gedanken a d’Wält cho — nid a d’Müehsal vo sym Vorläbe — numen a d’Möntsche, wo-n-er jitze nümmen um sech ume gseh het. Es isch e Liebi von ihm zrückgange zue ne, und er hätti sy Begleiter gärn na ne gfragt, aber no het er keis Wort gseit gha zue-n-ihm, so seit dä: «Si chöme de o. I will der se zeige.» Er het der Sami an es chrischtallluters Wasser gfüehrt und zu däm Spiegel gseit: «La gschoue, was mache si z’Bärn im ‹Hölzigen Ofe›?» Und chuum het er’s gseit gha, so fat’s im Wasserspiegel afa gramsle. Ganz dütlech isch der Gurte vüre cho und ds Steihölzli, d’Aaren und d’Stadt Bärn. «Das gseht aber längwylig uus da unde», seit der Sami. «Eh, und was isch das? Was mache die?» Vor em Huus im «Hölzigen Ofen» isch e Sarg gstande, gar grüüslech en eifache, aber doch es paar Blueme druffe. Und um dä Sarg umen isch es chlyses Küppeli Lüt gstande, der Husmeischter, und der Peter Harzchopf und ds Annemarie Sunnefroh und es paar anderi. Und e Pfarrer het gseit: «Liebe Trauergemeinde! Wir sind zuesame gekomme, um unserem Mitpilger Samuel Liechti, gewäsenem Tischmacher, das letschte Geleite zu gäbe. Samuel Liechti hat das Licht der Wält erblickt am zwöiezwänzigschte Heumonat sibezähhundertvierenüünzig. Über seinen Läbeslouf ischt nicht viel zu sage, aber die Hauptsache ischt: Er war ein braver Mann und treuer Chrischt. Im Schweiße seines Angesichts hat er redlich sein Brot verdienet. Sein Läbeswäg war nicht mit Rose bestreut; aber er ließ sich dadurch nicht erbittere. Er hat den Wäg in die ewige Heimat deschto besser gefunde. So ischt äben unser Läbe: Die Chrischte ziehn von Ort zu Ort durch mannigfachen Jammer. Unser 105 Läbe währet sibezig Jahre, und wenn’s hoch kommt, so sind es achtzig Jahre — unser Liechti hat zwar nur ein Alter von füfesächzig erreicht, aber item — und wenn es köschtlech gewäsen isch, so ischt es Müehe und Arbeit gewäse.»

Und du het er du no ne Zylete Sprüch gläse, jelängersi gleitiger und du «lasset uns bätte!» gseit. Und du isch es gange, was gisch was hesch, daß bim Unservatter schier niemer meh nachemöge het. Und du «Ame» und der Pfarrer isch uuf und dervo, wil er e Viertelstund nachhär im Breiterain en anderi Lycht het sölle ha. Der Sarg hei si uf nes eispännigs Wägeli ta, und d’Manne sy, zwee und zwee, derhinder här gloffe. D’Froue sy der Neechi nah hei und hei über e Pfarrer gschumpfe, wi das emel o nes Gschieß gsi sygi. Wenn me dänki: so lang bös z’ha im Läbe und dernah jufli de der Pfarrer däwäg drüber ewäg. Nei, für das syg es sech naadisch nid derwärt, sövli lang z’läbe.

Z’hinderscht im Zügli zum Monbijou-Fridhof sy zwee gange, di hei gfunde, es sygi vürläng gnue gsi, was me doch da no lang well ga stürme! Nei, aber jitz müeß men enanderenah d’Sach i d’Ornig tue und luege, was no da sygi, gäb daß das o no sech verloffe heigi. Es sy di beide Husmeischter gsi, dä vo der Metzgergaß und dä vom «Hölzigen Ofe». Der Peter Harzchopf, wo vor ne här gangen isch, het alles ghört und dänkt: Wartet nume!

Am Grab het er sech’s du nid la näh, dem Liechti no us em warme Härz usen es paar Wort nachez’rüefe. «Ja, liebi Mitpilger», het er gseit, «da lege mer einen i ds Grab, wo nid vil anders dahinde lat als der Ruef vo mene brave, ehrehafte Ma. Dä hingäge, Liechti, dä 106 chönne si dir nid näh. Me het dir weni gönnt im Läbe, und nüt meh hesch du gha, wo nid anderi d’Hand druuf gleit hei. Aber du hesch begriffe, daß du nid hienide daheime gsi bisch, und drum hesch der nüt druus gmacht, weder us däm wenige, wo du gha hesch, no us däm, wo dir dyni Mitmöntschen a Liebi schuldig blibe sy. Du hesch Treui ghalte bis zum Änd. Und drum isch es dir jitz wohl. Mir wein is a dir es Byspil näh. Ja, es wird gesäet in Unehre und wird auferstehen in Herrlichkeit. Es wird gesäet in Schwachheit und wird auferstehen in Kraft.»

Der Peter het dem Liechti nes paar Hämpfeli Härd i ds Grab gworfen und isch dervo gange, ohni d’Gsichter vo syne Zuehörer z’studiere. Die sy no nes schicklechs Rüngli dagstande, gäb si o wider der Stadt zue sy. Bis zur Porte vom Totehof hei si nume vo Oug mitenand gredt. Meh wär gar nid nötig gsi, so guet hei si sech scho däwäg verstande. Aber si hei gar nid gfunde, es tüej’s mit däm. Chuum uf der Straß usse, seit dä vom «Hölzigen Ofe»: «Was isch o das für eine? Er isch alben use cho zum Liechti, aber i gloube, der Liechti het sälber nid rächt gwüßt, wär es isch!» Jitz isch dä vo der Metzgergaß blybe stah und seit: «Es nimmt mi nume wunger, öb so eine ds Rächt het, bi ’re Lycht ga z’wauschte. Settigne Bürschtle sött me ds Muul verbiete. Wenn alben öppis los isch unger de Studänte, öppen e Suuffeten oder e Schleglete, so isch my Tüüri dä z’vorderscht vornen u tuet am wüeschtischte. Es nähm mi nüt wunger, we dä nid scho meh weder einisch im Späcker übernachtet hätti. Das git e Pfarrer, das!»

«So, so, isch das eso eine?» meint der ander.

107 «Ja», fahrt der Husmeischter vo der Metzgergaß furt, «u der Spruch het er o lätz gseit. — Wart jitz, wi säge si süscht aube? Es wird — es wird — item, emu nid so wi dä Gaaggi gseit het. I chan ihm jitz o grad der Träf nid gä. Aber öppis vo der Höu isch derby. — Aber dä wird scho gwüßt ha, warum er’s verschlückt het.»

Di beide Manne sy du im «Muulbeeri» ihri Töubi mit nere Schwetti Bier ga abeschwänken und hei derby usgmacht, si welle de enandere la z’wüsse tue, wenn si öppis wyters sötte vernäh, öb no öppis us der Verlasseschaft vom Liechti useluegi. Und uf em Heiwäg het e jede vom andere dänkt: Lue du, wi du zu dyr Sach chunnsch. Wett o ne Löl sy, no anderne ga der Trybuuf z’mache!

Numen i eim Punkt sy si eis gsi: wenn’s öppe de ne chummlechi Glägeheit gä sötti, däm Studänt syni uverschante Wort umez’gä, so welle si de nüt spare.

I däm Ougeblick isch dem Liechti sälig e Tränen etwütscht und i Weier gfalle, und dermit isch alles verschwunde. Der Spiegel isch trüeb worden und het nüt meh la erchenne. Verwunderet het der Liechti sy Begleiter agluegt, wi wenn er wetti frage: «Ja, was het’s jitz gä?»

«Du hesch halt no ne Räschten Ärdeschwechi a der gha. Träne darf’s hie keini gä.»

«Es het mi drum möge, z’gseh, daß es ob däm Hüüfli Eländ, wo-n-i dahinde gla ha, jitz no Hader söll gä.»

«Hesch du das i dym Wältläbe nie gmerkt, daß de Möntsche nüt z’gring isch, für no ne Zangg druus use z’drücke?»

«Wi geit’s aber jitz dem Peter Harzchopf wyter? Mueß er jitz de mynetwäge no lyde? Er het mer doch 108 nüt als Guets ta, und was er am Grab gseit het, isch doch Wahrheit!»

«Ja, er mueß jitz de no lyde, aber nid dynetwäge. Er het d’Wahrheit gseit, aber uf usubere Läfzge. Er het dir Guets ta, aber us Unrächt.»

Der Liechti het dem Peter Harzchopf welle z’bescht rede. Der ander het ne-n-aber nid la zu Wort cho. «Dank Gott», het er gseit, «daß er no im Vorläbe gstraft und glüteret wird. Verlore geit er nid, wil er a Gottes Barmhärzigkeit gloubt. Das treit ne dür e Wirbel und dür d’Fyschternis düre. ‹Wer an mich glaubt, der wird leben, ob er gleich stürbe›, isch ne dunde gseit worde, da chönne si sech dranne ha. Aber jitz lue uuf, und vergiß!»

Der Liechti het der Chopf uuf gha, zum blaue Himmel ufe. Si sy über nen Alpweid gange, wo Bluemen a Blueme gstanden isch, daß es e Möntsch dunkt hätti, es wär nid rächt, drüber z’loufe. Aber di beide sy drüber gangen und hei doch keis Hälmli vertrappet. Jitz het der Liechti gmerkt, daß si nümme mit herte Sole der Boden arüehre. Si sy so liecht gange, daß si keis Gresli gknickt hei. Und vom Bärgrügge här isch es Lüftli cho und het ihm di letschti Tränen abgwüscht — für geng — und dermit o ds Bsinnen a Leid und Wält.

Er het nümme sölle gseh, wi der Peter Harzchopf under e Wage cho isch. Es isch frylech nid gscheh, wi der Dölfi Gatschet ’s verstande het. Nei, der Peter isch under e breitspurige Wage vo der burgerleche Vormundschaftspfleg z’Bärn cho und isch dert schüzlech vermürslet worde.